21.augustus.2017

Hoe voorkomt u dat een stageovereenkomst een arbeidsovereenkomst wordt

Een stage- of leerovereenkomst lijkt soms bedrieglijk veel op een arbeidsovereenkomst. Wanneer is het nog een stage? En wat kunt u er als werkgever aan doen om te voorkomen dat het arbeidsovereenkomst is of wordt?

Grote financiële risico’s

Een belangrijke vraag, omdat bij een arbeidsovereenkomst bijvoorbeeld het minimumloon is verschuldigd. Maar vaker nog het hogere cao-loon. En wat te denken van arbeidsrechtelijke bescherming en het pensioenfonds dat achterstallige premies betaald wil zien. Deze problematiek speelt bij alle vormen van stage, ik denk daarbij ook aan werkervaringsplaatsen (WEP) die veel in de zorgsector voor komen. Melanie Breedveld besteedde in haar blog van 7 februari 2017 aandacht aan deze bijzondere werkplekken.

Wat is een arbeidsovereenkomst?

Arbeid, loon en gezag zijn de elementen van een arbeidsovereenkomst. Maar bij een stage is er ook vaak óók sprake van die elementen. De stagiair draait mee in de organisatie, waarmee aan de elementen arbeid en gezag is voldaan. En een stagevergoeding wordt vaak ook wel betaald. Is er dan toch sprake van een arbeidsovereenkomst?

Het gaat echter niet alleen om de elementen arbeid, loon en gezag. Dan is een stage in wezen altijd een arbeidsovereenkomst. Bij de vraag of een werkrelatie een arbeidsovereenkomst is, moeten daarom alle omstandigheden worden betrokken. En in onderling verband worden bezien. Wat had men voor ogen bij het aangaan van de overeenkomst? En hoe is daar vervolgens in de praktijk uitvoering aan gegeven?

Werk in het kader van een opleiding?

De omstandigheden en de bedoeling van partijen zijn dus relevant, dat geeft enige richting. Maar, de stageovereenkomst blijft veel lijken op een arbeidsovereenkomst. Soms kan een stagiair alleen de noodzakelijke ervaring opdoen door werk te verrichten dat vergelijkbaar is met het werk van een gewone werknemer. In het kader van stages is daarom een heel belangrijke vraag of het werk van de stagiair in overwegende mate in het belang van zijn opleiding is verricht (logidex arrest).

En toch blijft het lastig!

Dit lijkt een duidelijke maatstaf, maar in de praktijk blijft het behoorlijk lastig te beoordelen. Een mooi voorbeeld. Een stagiair geeft in het kader van een lerarenopleiding een half jaar lang, twee dagen per week Engelse les. De stagiair stelde dat hij ter vervanging van een zieke docent stelselmatig en volgens rooster, zelfstandig les heeft gegeven zonder dat begeleiding van een bevoegd docent in het klaslokaal aanwezig was. De feitelijke begeleiding tijdens de lesuren bestond volgens de stagiair slechts uit vijf feedbackmomenten. Daarnaast heeft hij vergaderingen bijgewoond en rapportcijfers gegeven. Hij stelt dat hij alle taken van een docent zelfstandig heeft uitgevoerd. Hij claimt een arbeidsovereenkomst en loon.

De indruk die ontstaat is dat de school wel erg handig gebruik heeft gemaakt van de stagiair. Toch vindt de rechter dat er géén sprake was van een arbeidsovereenkomst. Een belangrijk argument daarvoor is dat werkverhouding die begint als een stage (stageovereenkomst of praktijkleerovereenkomst) onderweg niet geruisloos kan overgaan in een arbeidsovereenkomst. Een geruisloze overgang botst met de rechtszekerheid.

In deze zaak waren de school en de stagiair het erover eens dat er was gestart als ‘echte’ stagiair, in het kader van de opleiding. Dat was duidelijk vastgelegd in de overeenkomst. Er was geen stagevergoeding en het feit dat de stagiair veel lessen zelfstandig heeft gegeven, was onvoldoende om het bestaan van een arbeidsovereenkomst aan nemen. De stagebegeleiding was mager, maar dat kan op zichzelf nog niet leiden tot het bestaan van een arbeidsovereenkomst. Datzelfde gold voor het inroosteren. De aard van het werk in het onderwijs maakt nu eenmaal dat op basis van een lesrooster gewerkt moet worden, zo vindt de rechter.

Aandachtspunten stageovereenkomst

‘Het geheel van omstandigheden’ blijft een maatstaf die op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden. Discussie is niet op voorhand uit te sluiten. Maar de omschreven case toont aan dat het zin heeft een aantal zaken goed te regelen. Ik kan een paar zaken noemen die op zijn minst een bewuste actie of afweging waard zijn. 

De stageovereenkomst

Besteed ten eerste de nodige aandacht aan de stageovereenkomst. U doet er verstandig aan helder te beschrijven dat de stage een leerdoel heeft, in het kader van de opleiding. En het komt wellicht over als een open deur, maar het heeft zin om expliciet op te nemen dat het niet de bedoeling is om een arbeidsovereenkomst overeen te komen.

Dossiervorming stagebegeleiding

Dossiervorming over de geboden begeleiding wijst er op dat niet alleen een stage is beoogd, maar dat er ook echt op die manier uitvoering is gegeven aan de stageovereenkomst. Vermijd het accent op productiviteit, het zwaartepunt moet liggen op het leren. Een werkgever die dit kan aantonen door middel van dossier, heeft een voorsprong.

Stagevergoeding

Voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst is het element loon vereist. Als beloning ontbreekt of relatief gering is, is dat een indicatie voor een stage. Een zuivere stage is er immers op gericht de leerling ervaring op te laten doen en niet op productiw.

Tijdens de opleiding

Zolang een stage is gekoppeld aan een opleiding, kan de werkgever aanhaken bij het criterium dat de werkzaamheden in overwegende mate zijn verricht in het kader van de opleiding. Dat wordt lastiger als een afgestudeerde pas na zijn opleiding stage komt lopen. Een stage na een voltooide opleiding zal niet automatisch kwalificeren als een arbeidsovereenkomst, maar het levert meer risico op. Ik verwijs naar het artikel van Melanie Breedveld over de werkervaringsplaatsen (WEP).