01.februari.2017
Wanneer -en waarom- moet uw onderneming een klokkenluidersregeling instellen?
De Wet Huis voor klokkenluiders biedt werkgevers (met meer dan 50 werknemers) de kans eerst zelf orde op zaken te stellen…
De nieuwe wet beschermt klokkenluider én werkgever
Werkgevers met meer dan 50 werknemers zijn sinds 1 juli 2016 verplicht een klokkenluidersregeling in te stellen. Ik schreef in het Tijdschrift Arbeidsrecht Praktijk een uitgebreid artikel over de nieuwe Wet Huis voor klokkenluiders. De eerste indruk is dat deze wet alleen de klokkenluider beschermt, maar dat is te beperkt bekeken. De wet heeft namelijk ook het doel de werkgever te beschermen tegen een klokkenluider die al te voortvarend naar buiten wil treden met het vermoeden van een misstand.
U krijgt de kans eerst intern orde op zaken te stellen
Uitgangspunt is dat een misstand eerst bij de werkgever wordt gemeld. Doel van de wet is dan ook niet om de werkgever aan de schandpaal te nagelen, maar om bij te dragen aan het oplossen van een misstand. Een mooi vertrekpunt, waarvoor een cultuuromslag nodig is. Het ideaalplaatje is dat er veilig meldklimaat wordt gecreëerd binnen de organisatie van de werkgever, zodat medewerkers zich vrij voelen om een mogelijk misstand te melden. De werkgever kan de melding vervolgens serieus onderzoeken, zo nodig actie ondernemen en voorkomen dat een misstand aan de grote klok wordt gehangen. Als werkgever heeft u er dus duidelijk een belang bij om goed en zorgvuldig met een melding om te gaan.
Hoe zorgt u voor een veilig meldklimaat?
Met de publiekelijk bekende klokkenluiders van de laatste jaren is het niet bepaald positief afgelopen (denk aan de bouwfraude). Menig klokkenluider durft de klok niet te luiden uit angst voor zijn eigen positie. Daarom voorziet de wet in bescherming van de rechtspositie van de klokkenluider. Het gaat om bescherming tegen benadeling. Bijvoorbeeld bescherming tegen ontslag, maar ook tegen een misgelopen promotie of loonsverhoging. Deze bescherming hangt samen met het juist en zorgvuldig doen van de melding van een misstand. Als de klokkenluider de juiste wegen bewandelt, staat daar bescherming tegen benadeling tegenover.
Met het opstellen en invoeren van een klokkenluidersregeling is er nog geen optimaal meldklimaat; daar komt meer bij kijken. Zo is het goed om na te denken over de vraag bij wie een klokkenluider zich kan melden. Deze persoon moet goed opgeleid worden, zodat hij of zij een melding herkent, weet hoe te handelen en een melding ook echt oppakt. Een klokkenluider die zich niet gehoord voelt, zal alsnog extern de klok luiden. Dat is vrijwel altijd schadelijk voor de organisatie, ook als achteraf blijkt dat er geen sprake is van een misstand.
Als de werkgever geen gehoor geeft aan de melding, kan de klokkenluider naar het Huis voor Klokkenluiders stappen. Het Huis beoordeelt vervolgens of er sprake is van een misstand.
Wat is een misstand?
Cruciaal is de vraag wat nu eigenlijk een misstand is. Het moet gaan om ‘maatschappelijke misstanden’ en dus niet om bijvoorbeeld een arbeidsconflict. Wat zou wel een relevant maatschappelijk belang kunnen zijn? Denk aan gebrekkige communicatie en/of slechte onderlinge verhoudingen in een ziekenhuis waardoor de patiëntenzorg in gevaar is. Het onzorgvuldig omgaan met chemische stoffen, waardoor gevaar voor personeel en/of milieu kan ontstaan, het overschrijden van arbeidstijden of gesjoemel met aanbestedingsprocedures. Het valt allemaal onder de noemer “schending van een wettelijk voorschrift, gevaar voor de volksgezondheid, veiligheid van personen, aantasting van het milieu en belemmering van het goed functioneren van een openbare dienst.”
U kunt de modelregeling als startpunt nemen
De modelregeling van Het Huis voor Klokkenluiders (www.huisvoorklokkenluiders.nl) is vrij te gebruiken. De modelregeling is een goede basis, het document heeft echter wel aandacht nodig. In een volgend blog zal ik een aantal praktische tips geven voor de klokkenluidersregeling. De regeling moet –om effectief te kunnen werken- op maat worden gemaakt. Een belangrijke vraag is bij welke personen in de organisatie een melding kan worden gedaan. Dat is afhankelijk van het organisatiemodel. Zijn er in de branche al gedragscodes, die in lijn moeten worden gebracht met de wettelijke regeling?
U heeft er als werkgever belang bij het nodige denkwerk vooraf. Met een goed doordachte klokkenluidersregeling zal het instemmingstraject bij de Ondernemingsraad sneller zijn afgerond.